Zieleń w nowej Zielonej Górze

Miasto ma zapewnić mieszkańcom miejsca zamieszkania, pracy oraz rekreacji i wypoczynku. Jako, że w dobie obecnej nie mamy zbyt wiele czasu na poszczególne nasze działania, wszystko powinno być możliwie blisko nas. I tutaj rodzą się kłopoty. Z rzadka tylko zdajemy sobie sprawę, że przestrzeń nie jest rozciągliwa. Do tego, przeciwstawne funkcje przestrzeni trudno pogodzić ze sobą. Poświęcając powierzchnię jakiejś formie zagospodarowania, jednocześnie eliminujemy z niej (a często i z sąsiednich) funkcje inne. Ale przecież nie tylko o miejsce chodzi. Poświęcając część budżetu na daną formę zagospodarowania przestrzeni musimy się bowiem liczyć z tym, że na inne może zabraknąć funduszy.

To wszystko rodzi jedną myśl – konstrukcja miasta musi być zaplanowana. Muszą powstać strategie sektorowe, które będą fundamentem planów i projektów wykonawczych. Te z kolei muszą ujmować optymalne sposoby zagospodarowania dla poszczególnych kwartałów miejskich.

Jedną z takich strategii, które są obecnie tworzone w Zielonej Górze, jest Strategia rozwoju zieleni w Zielonej Górze. Aby miała ona należyty kształt potrzeba ludzi, czasu i mnóstwa pracy. Zielona Góra dysponuje dużym potencjałem kadrowym – jesteśmy miastem akademickim, współpracującym z ośrodkami sąsiedzkimi, a ponadto z wieloma praktykami w opisywanym zakresie. Mało tego, wielu wykładowców ma istotny dorobek praktyczny zdobyty w pracy poza szkolnictwem wyższym – w sektorach planistyki, projektowania, wykonawstwa i nadzoru. To także miasto rodzącego się nowego kierunku kształcenia na Uniwersytecie Zielonogórskim – architektury krajobrazu, który będzie prowadzony w formule studiów o profilu praktycznym. Nabór już został rozpisany.

Rada miasta Zielona Góra, jak też władze miasta wystąpiły z inicjatywą opracowania stosownej dokumentacji, którą miasto mogłoby wykorzystać w przyszłych działaniach. Spotkało się to z bardzo pozytywnym odbiorem w środowisku akademickim miasta, od dawna postulującym działania w tym zakresie. W końcu maja bieżącego roku powołano oficjalnie do życia zespół ds. rewaloryzacji terenów zieleni w Zielonej Górze pod kierownictwem prof. Andrzeja Greinerta z Instytutu Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Zielonogórskiego. W skład zespołu weszli przedstawiciele różnych dziedzin naukowych i branż – architektury krajobrazu i kształtowania terenów zieleni, kształtowania środowiska i rekultywacji, ochrony środowiska, leśnictwa, inżynierii środowiska, budownictwa drogowego, budownictwa ogólnego, architektury, planowania przestrzennego, historii, regionalistyki oraz nauk społecznych. Tym samym wskazano już samym tym faktem na nową jakość – należy w rozwoju miasta (i postrzeganiu przestrzeni) kierować się zasadą równoprawności najróżniejszych idei w kształtowaniu jego wizji. Idee te muszą spotkać się w jednym punkcie, niegdyś ujętym pod dobrym, moim zdaniem, hasłem: „Dobre życie w dobrej przestrzeni”.

Przed zespołem stoi ogromne zadanie i mnóstwo pracy. Pierwszym etapem prac jest wykonanie ewidencji terenów zieleni w nowych granicach Zielonej Góry. Mało kto zdaje sobie z tego sprawę, że mówimy o obszarze 278,79 km kw., w układzie około 25 km w osi północ-południe i około 15 km w osi wschód-zachód. Dla poszczególnych obszarów cząstkowych w tej ogromnej przestrzeni, na podstawie analizy danych i prac terenowych, trzeba wykonać charakterystykę geograficzną, przyrodniczą, historyczną i funkcjonalno-przestrzenną. W efekcie tych prac określony zostanie potencjał zieleni miejskiej i wykonana zostanie analiza mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń.

Całość dotąd opisywanych prac da możliwość wykreowania wizji systemu terenów zieleni w Zielonej Górze. W tym miejscu należy się Państwu wyjaśnienie. Tereny zieleni spełniają w miastach bardzo różne funkcje: przyrodnicze, estetyczne, strukturalne, rekreacyjno-wypoczynkowe, kulturotwórcze, edukacyjne, a nawet ekonomiczne. Część z nich jest niezależna od istniejących powiązań między terenami zieleni w mieście, część bez nich nie istnieje lub istnieje w ograniczonej formie. System to nie wyrysowanie strzałek między obszarami/punktami A i B. To wykazanie realnych wzajemnych oddziaływań i relacji. Jesteśmy, jako zespół, tego pewni od początku naszych prac – bez funkcjonalnego systemu zieleni miejskiej nie będzie nigdy mowy o optymalizacji jego współdziałania z pozostałymi formami zagospodarowania przestrzeni miejskiej.

Kolejnym etapem prac zespołu będzie skonstruowanie na bazie dotychczasowych ustaleń Strategii rozwoju zieleni w Zielonej Górze. Znajdą się w niej liczne elementy, jak wizja „zielonej Zielonej Góry”, organizacja zieleni w mieście, wskazanie wytycznych planistycznych i projektowych względem terenów zieleni kształtowanej, wskazanie wytycznych do planowania inwestycji, opracowanie zasad ochrony drzew na placach budowy, czy wskazanie wytycznych w zakresie doboru gatunkowego roślin dla terenów zielonogórskich.

Na każdym etapie prac będą one szeroko konsultowane z mieszkańcami miasta. Nasi socjologowie już układają ankietę na temat terenów zieleni kształtowanej w Zielonej Górze, z którą zwrócimy się już niedługo do mieszkańców naszego miasta. Skierujemy ją w różnych formach, z wykorzystaniem internetu, prasy, wolontariuszy skupionych w różnych organizacjach pozarządowych. Kolejno będziemy się zwracać z pytaniami na temat propozycji zamieszczonych w projekcie Strategii rozwoju zieleni w Zielonej Górze. Zależy nam, aby nasza praca nie była li tylko pomysłem zespołu na kształt terenów zieleni przyszłej Zielonej Góry, a możliwie szeroką wizją, co odpowiadałoby w tym zakresie nam wszystkim. Prosimy o włączenie się w prace zespołu, a także o wyrozumiałość, że tak ogromna praca nie może powstać z dnia na dzień.

Dr hab. inż. Andrzej Greinert, prof. UZ
kierownik zespołu ds. rewaloryzacji terenów zieleni w Zielonej Górze